Mga Panitikang Hango sa Karapatang Ang mga sumusunod ay
ilang simulain sa panunuring pampanitikan:
1.Ang
susuriing akda ay kailangang nagpapamalas ng masinop na pag-uugnay ng mga
sangkap ng pagsulat.
2.Ang
pagsusuri sa akda ay dapat may uri at katangian ng katalinuhan ,seryoso
at marubdob na damdamin at ng tapat na mithi sa kalayaan.
3.Sa
pagsusuri ng anumang akda ay kailangang mahusay ang organisasyon o balangkas ng
lakhok. Bahagi ito ng disiplina ng pagsusuri.
4.Sa
pagsusuri lng anumang akda ay dapat maging maganda ang paksa,may kalinisan ang
wika at organisado ang paglalahad.
5.Ang
susuriing akda ay kailangang napapanahon may matibay na kaisahan
makapangyarihan ang paggamit ng wika at may malalim na kaalaman sa teoryang
pampanitikan.
MGA PARAAN SA PAGSUSURI
NG MGA AKDANG PAMPANITIKAN
Sa
pagsusuri kinakailangan ang kaalaman sa kathang sinusuri tulad ng buong
nilalaman ng akda paraan ng pagkakabuo nito at ang ginagamit ng awtor o estilo.
Kinanakailangan din ang manunuri ay may opinyong bunga ng obhektibong pananaw
laban man o katig sa katha kaya mahalagang siyay maging matapat . Ang
pagpapaliwanag o panunuligsa sa isang akda upang ihatid ang kahalagahan nito ay
pamumuna . Dalawa ang layunin ng panitikan magbigay aliw at magbigay aralkaya
mahalaga din sa mga akda ang magkaroon ng bias sa kaasalan .
Katangian
ng isang mahusay na akdang pampanitikan.
Malinaw
ang paksa
Organisado
Ang
mga ideya at tema ng isang mahusay na akdang pampanitikan ay na-uugnay sa paksa
Ang panitikan ay isang anyo ng
pagpapahayag na ginagamitan ng imahinasyon sa anyo ng tuluyan o Prosa maging sa
tula na binubuo ng maayos at masining na pagsasama-sama ng mga salita.
Dalawang
uri ng panitikan:
Pasalin
– dila – ang
tawag sa panitikan kung ito ay naisalin na sa ibang henerasyon sa pamamagitan
ng bibig ng tao.
Pasulat – ang paraan ng
pagsasalin ng panitikan magmula nang matutunan ng tao ang sistema ng pagsulat.
Mga
Anyo ng Panitikan:
Tuluyan
o Prosa -
Ito ay mahabang pagsulat na karaniwang takbo ng pagpapahayag,walang bilang ang
mga pantig at hindi pinagtutugma-tugma ang mga dulo ng taludtod sa bawat
saknong na katulad ng patula.hindi limitado o pigil ang paggamit ng mga
pangungusap ng isang manunulat.
Patula - ito ay
nagpapahayag ng mga salitang binibilang ang mga pantig,at pinagtutugma-tugma
ang mga dulo ng taludtod sa bawat saknong
Sanaysay - ito ang uri ng panitikan na may
isang maiksing komposisyon na kalimitan na naglalaman ng mga personal na
kuru-kuro ng may akda.
Pabula - ito ay isang uri ng panitikan
na kathang isip lamang na kung saan ang lumalaganap sa kwento ay mga hayop o
mga bagay na walang buhay.
Nobela
o talambuhay -ito ang uri ng panitikan na binubuo ng iba’t iibang kabanata,
isang mahabang kwento tungkol sa buhay ng isang tao.
Bugtong - ito ang uri ng
panitikan na tinatawag ding palaisipan, ito ay isang pangungusap o isang
katanungan na may nakatagong kahulugan na kaylangan isipin o lutasin.
Epiko - ito ay isang uri
ng panitikan na nasa uri ng patula na nakuha natin sa mga Espanyol na may sukat
na walong pantig bawat linya at may apat na linya sa isang saknong.
Tula - ito ang uri ng
panitikan na pinagyayaman sa pamamagitan ng paggamit ng tayutay,at malayang
paggamit ng mga salita sa ibat-ibang estilo
Talumpati - uri ng panitikan
na isang buod ng kaisipan o opinyon ng isang tao na pinababatid sa pamamagitan
ng pagsasalita sa entablado.
Alamat - ito ay isang uri ng panitikan
na kung saan ay isinasalaysay ang mga pangyayari tungkol sa isang pook,tao at
pangyayari na mayroong pinagbabatayan sa kasaysayan. Ang kaugnay ng alamat ay
ang kuwentong bayan at mito, Sa makatuwid ang alamat ay mga kuwento patungkol
sa mga pinagmulan ng mga bagay-bagay sa daigdig.
Dula- uri ng panitikan na
nahahati sa ilang yugto na maraming tagpo.
Maikling
kuwento
- uri ng panitikan na maiksing salaysay lamang tungkol sa isang mahalagang
pangyayari sa isang tao o mga tauhan na may iisang impresyon lamang
Parabula
-ito
ay uri ng panitikan na kung saan ang mga pangyayari ay hango sa bibliya at may
moral na aral.
Kahirapan sa pilipinas
Ang
kahirapan ang isa sa mga mabibigat ng problema ng ating bansa.
Pangunahing Sanhi ng Kahirapan sa
Pilipinas"
Ang sapilitang pangingibang bayan ng mga
Pilipino upang maghanap ng ikabububuhay ay naging parte na ng kultura.
Ang
karamihan dito ay ang mga kababaihan. Dala ng labis na kahirapan ay ito ang
naging siyang tugon ng mga Pilipino upang makaraos sa araw-araw na pamumuhay.
"Ang salitang kapit sa patalim" ay
maiuugnay dito. Dahilan sa ang paglisan sa sariling bayan at mawalay sa pamilya
ay hindi madali para sa isang kulturang kinalakihan.
Dahilan ng kahirapan sa Pilipinas:
KORAPSIYON: Ang pagnanakaw ng pera sa kaban ng
bayan ng mga tao sa gobyerno. Ito ang pinakamalupit at talamak na dahilan ng
paghihirap ng bayan. Ang mga pera na para sana sa kapakanan ng taong bayan ay
napupunta lang sa bulsa ng iilan na mga may kapangyarihan sa pamahalaan. Ito ay
maituturing na kanser sa lipunan.
IMPERIALISMO: Ang pananakop ng
ilang bansa noong mga nakaraang panahon tulad ng Espanya, Hapon at US na
nagpahirap sa Pilipinas. Mga dayuhan na nag iwan ng mga mali o masamang
impluwensiya at kultura sa bansa.
PYUDALISMO (FEUDALISM)
Ang pagmamay ari ng iilang mayayaman sa mga
lupaing sakahan. Nang ipatupad ang Agrarian Reform program hindi ito lubusang
naipatupad ng pamahalaan. Dahilan na ang nag mamay-ari ng malalaking lupaing
sakahan ay pagmamay ari ng mga makapangyarihan sa lipunan at gobyerno.
kapabayaan ng likas na yaman ng bansa.
Ang pagputol ng mga puno na dahilan ng
pagbaha (illegal logging), landslide at erosion. Ang pagdudumi sa ilog at
dagat, pag gamit ng mga nakakalasong paputok at maling paraan ng pangingisda na
sumisira sa yamang dagat. Ang kapabayaan ng gobyerno at mamamayan sa likas na
yaman ay isang malaking dahilan upang unti-unting mabaon ang bansa sa kumunoy
ng kahirapan.
Kawalan ng paninindigan.
Kung magiging responsable lamang ang mga
magulang ng mga batang kalye ay malamang walang pakalat-kalat na bata ngayon sa
lansangan, walang uhuging bata na nanghihingi na limos, at walang kaawa-awang
mga mukha ng mga gutom na bata ang makikita natin.
"Epekto ng kahirapan sa pag aaral"
they have limited access to quality education
available in the areas where they live and work
irregular or low family incomes cannot cover
the costs of school enrollment, uniforms and school projects
once enrolled in school, a high proportion of
these children are forced to drop out, especially as school expenses rise in
later years.
Epekto ng kahirapan sa kalusugan“
They can be used as accessories in drug
deals, robberies, swindling and extortion.
Children who spend many hours working on the
street are more susceptible to respiratory infections, pneumonia and other
illnesses, and face a high risk of injury or death from motor vehicles.
Some are even forced into child prostitution
or other criminal activities
KARAPATANG PANTAO
KARAPATAN - -ay mga bagay na nararapat sa mga nilalang.
KARAPATANG PANTAO - ay pribilehiyo na ginagarantiyahan ng
Saligang-batas ng Pilipinas.
1. KARAPATANG
LIKAS-karapatang taglay ng isang mamamayan
sa kanyang pagkasilang.
HALIMBAWA:
1. Mabuhay
2. Magkamit ng sariling pag-aari batay sa
kanyang pangangailangang materyal.
3. Kalayaan
2. KARAPATANG
KONSTITUSYONAL Isinasabatas ng kongreso at hindi
maaaring alisin dahil ito ay ginagarantiyahan ng Saligang-Batas ng Pilipinas.
Artikulo III (22 diskusyon)
KLASIPIKASYON / URI NG KARAPATANG
KONSTITUSYONAL
1. Karapatang Pulitikal - Karapatang
makilahok sa mga gawaing pulitikal.
Halimbawa:
Pagboto
o Pakikilahok sa halalan.
Panunungkulang
Pampulitikal
Pagkamamamayan
2. Karapatang
Sibil - Pinahahalagahan ang mga ugnayang sosyal o pakikisalamuha ng tao
sa kanyang kapwa.
Halimbawa:
Kalayaan sa Pananalita, Pagpapahayag, Mapayapang Pagtitipon
at Paglalahad ng Karaingan.
Kalayaan sa Pagbabago ng Tirahan at sa Paglalakbay.
Pagtatatag ng asosasyon at unyon o mga kapisanang ang
layunin ay hindi labag sa batas.
3. Karapatang
Panlipunan at Pangkabuhayan - Isinusulong ang mga gawaing panlipunan at
pangkabuhayan o may kinalaman sa hanapbuhay ng mga mamamayan.
Halimbawa:
1. Karapatan sa Pag-aari
2. Karapatan sa Pagkuha ng mga
3. Pribadong Pag-aari
4. Karapatan sa dignidad na pantao, sa pagkakapantay- pantay na panlipunan, pangkabuhayan, at pangkalinangan
5. Karapatan sa Edukasyon sa lahat ng antas.
4. Karapatan ng
Nasasakdal - Paggarantiya ng Saligang-Batas sa mga karapatang nararapat
para sa isang taong nasasakdal.
Halimbawa:
1. Karapatang manahimik o magwalang kibo habang sinisiyasat ang kanyang kaso.
2. Karapatan laban sa labis na pagpapahirap, dahas, pwersa,
pananakit, pagbabanta o anumang makapipinsala sa kanyang malayang pagpapasya
3. Karapatang magpiyansa
4. Karapatan laban sa pagpapanagot sa pagkakasalang criminal
na hindi sa kaparaanan ng batas.
5. Karapatang magmatuwid sa pamamagitan ng sarili at ng
abogado.
Karapatang Batas
1. Nilikha rin ng kongreso
2. Naiiba ito dahil maari itong alisin, baguhin, limitahan,
o palawakin ng mga mambabatas ayon sa pagkakataon.
5. Karapatang
Pambata - Maisilang at magkaroon
ng pangalan at nasyonalidad
-Magkaroon ng tirahan at pamilyang mag-aaruga
-Manirahan sa isang payapa at tahimik na pamayanan
-Magkaroon ng sapat na edukasyon at mapaunlad ang aking
kakayahan
-Mabigyan ng pagkakataon na makapaglaro at makapaglibang
-Mabigyan ng proteksyon laban sa pang-aabuso, panganib at
karahasan
-Makapagpahayag ng sariling pananaw
(Convention on
the Rights of the Child)
Ang Kasunduan
Ukol sa Karapatan ng mga Bata ay isang pandaigdigang kasunduang ng mga bansa
upang mabigyang proteksyn ang mga batang may 18 gulang pababa sa anumang bansa
sa daigdig.
Ang mga
karapatan ay nakagrupo sa apat na aspeto: Karapatang mabuhay, karapatang
magtamasa ng kaunlaran, karapatang mabigyang proteksyon at Karapatan
sa partisipasyon sa lipunan.
IBA PANG MGA
KARAPATAN
Karapatan laban sa hindi makatwirang paghahalughog o
pagsamsam ng mga personal na ari-arian o dokumento.
Karapatan sa pagtatatag ng relihiyon o pananampalatayang iba
kaysa sa umiiral o naitatag na
Kalayaan sa Pagdulog sa hukuman
Batas Ex post Facto –
batas na maaaring magparusa sa sinumang nagkasala sa nakalipas na panahong
hindi pa pinagtitibay ang nasabing batas na nagpaparusa sa nagawang kasalanan
Bill of Attainder - ay ang pagpaparusa
nang walang paglilitis ng hukuman
KAHALAGAHAN NG PANGANGALAGA SA SARILING KARAPATAN
Wastong kaalaman at paggamit o pagsasabuhay ng iyong mga
karapatan.
-Paggalang
sa karapatan ng iba
-Pagdulong
sa tama o kinauukulan kung may mga paglabag sa sariling karapatan
-Commission on Human Rights /
Komisyon ng Karapatang Pantao
Pantao
Mga halimbawa:
1. DESAPARESIDOS (L. Bautista, Nobela)
2. POETIKA/POLITIKA (B. Lumbera , mga tula)
3. KA
AMADO (J. Reyes, Biograpiya)
4. PITONG SUNDANG: MGA TULA AT
AWIT (E. Acosta,)
5. DUGUANG LUPA (KM64 Poetry)
Bienvenido Lumbera
(born 1932). Ipinanganak sa Lipa,
Batangas, naulila siya sa ama, wala pa syang isang taon dahil nahulog ang ama
mula sa puno. Pagkaraan ng apat na taon, ang ina naman niya ay namatay sa sakit
na kanser. Sa gulang na 5 taon, si Lumbera ay isang lubos na ulila. Kinupkop ng
lola niya. Ngunit namatay ito sa katandaan pagkatapos ng WWII. Kinupkop siya at
pinagaral ng kanyang ninong at ninang. Nagtapos siya ng Litt.B at MA sa
University of Santo Tomas noong 1950 at Ph.D in Comparative Literature sa
Indiana University noong 1968. Mataas ang aral kahit naulila sa murang gulang.
Sobrang hindi nakakapagtakang maging life-changing or eye-opener ang kanyang
akda.
“LUPA”
Bienvenido Lumbera
Sa Mendiola noon ang hiningi namin ay
lupa,
Lupang sarili na mapagkukunan ng
ikabubuhay
Ng aming mga anak at ng mga apong
ibubunga nila.
Subalit nag-utos ang mga panginoong
maylupa
At ang mga burukratang hawak nila,
At kami ay sinalubong ng teargas at
bala.
Sa kalyeng pa-Malakanyang ang dugong
sumabog
Ay ipinaubaya na lamang sipsipin ng haring
araw
Na wlang pakialam sa tinatawag ninyong
"Hustisya sosyal."
Kayong nakatira sa mansiyon at
nagtatayugang kondo,
Kayong sa supermarket at
primera-klaseng restoran
Kumukuha ng kakanin sa araw-araw,
Usisain lamang kung para kanino ang
hustisya,
Kung alin ang bayang lubusang
nangangailangan
Ng katarungang panlipunan, at kanino
ang tungkuling
Ipatupad ito sa ating lipunan.
Lupa kami sa inyong paningin,
Lupang kinamkam ninyo at tinituluhan,
Lupang tinamnan namin ng butil na sa
inyo'y pampayaman.
Lupang kaming inyong tinatapak-tapakan
sa parke at tabing-daan,
Lupang inyong dinuduraan pag nandidiri
sa tambakan,
Lupa kaming ngayo'y sumisigaw:
"Nasaan, ang inyong
katarungan?"
Alalahanin lamang, isang araw,
Isang mapulang araw,
Ang lakas namin ay mananalaytay
Sa bisig ng buong bayan,
At sa araw na iyon,
Kami ay lupang
Aalsang bundok
Ng bato at tiningkal,
Guguho, tatabon, magbabaon
Sa uring nagkait sa amin
Ng tinatawag ninyong
"Hustisya sosyal."
Inialay ni Lumbera sa
"mga magsasakang pinaslang noong at pinapaslang hanggang ngayon ng mga
utusan ng naghaharing uri."Mga magsasakang pinatay sa Mendiola Massacre
noong 1987 o yong Kidapawan Massacre noong Abril 2016 lang. Parang pinagtiyap:
nangyari ang dalawang ito sa panahon ng Reynang Dilaw at ang anak nitong Prinsipe
Dilaw
Mga Hakbang upang Mabigyang Proteksyon Laban sa Mga Paglabag
sa Krapatang Pantao
1. Pagdulog sa mga lokal na hukuman
-kapag nalabag ang
iyong Karapatan maaring magsimulang dumulog sa katarungang pambaranggay lalo na
kapag ang uri ng paglabag ay sakop nito.kapag hindi sakop, ang kaso ay ipapasa
sa tamang hukuman. May mga libreng abogado ang Kagawaran ng Katarungan, ang
Komisyon sa Karapatang Pantao, at iba pang institusyon na maaaring makatulong
sa pagsasampa at paglilitis ng kaso.
Ang Kagawaan ng
Paggawa at Empleto ay tumutulong naman sa mga manggagawa hinggil sa paglabag ng
kanilang karapatang may kinalaman sa paggawa.
Komisyon ng
Karapatang Pantao at Public Attorney’s Office ng Kagawaran ng Katarungan ay
nagbibigay ng libreng serbisyong legal sa mga Pilipinong mahihirap.
2. Pagdulog sa Pandaigdigang Korteng
Pangkatarungan (International Court of Justice)
-kapag ang mga kaso
ay patungkol na sa mga alitan ng tao galling sa ibat ibang nasyonalidad o
alitan ng mga bansa, ito ay idinudulog sa Pandaigdigang Hukumang
Pangkatarunagn. Nililitis nila ang mga kaso na nagiging sagabal sa pagsusulong
ng karapatang pantao.
3. Edukasyon para sa karapatang pantao
-ito ang isa sa
pinakamahusay na paraan upang hindi malabag ang karapatang pantao. Ang pag alam
sa ibat ibang Karapatan ng tao, maging ang mga paglabag, ay malaking tulong
upang maging mapayapa ang ating lipunan. Ang pag-aaral ng ating Karapatan ay
siyang magmumulat ng ating kaisipan upang ito ay isabuhay.
4. Pagsasabuhay ng karapatang pantao
-mahalagang hindi
huminto ang pag-aaral ng karapatang pantao sa pagsasaulo lamang ng mga
probisyon ng mga batas. Ang pagsasabuhay ng mga natutuhan sa pang-araw-araw na
pamumuhay ay isang hamon sa pagsusulong natin ng karapatang pantao. Ito ang tunay
na pagkilos upang mapigililan ang paglabag sa ating arapatan at sa karapatan ng
iba.
MGA
IBAT IBANG ANYO NG PAGLABAG SA KARAPATANG PANTAO
1.
Pisikal na Paglabag sa Karapatang Pantao
-pisikal na paglabag
ang turing kapag ang nasaktan ay ang pisikal na pangangatawan.
Halimbawa ay ang :
Pambubugbog ,Pagkitil ng buhay at Pagputol sa anumang parte ng katawan.
2. Sikolohikal at Emosyonal na Paglabag sa
Karapatang Pantao
-ang pisikal na pananakit ay nagdudulot ng
trauma sa isang tao at ito ang nagiging dahilan kaya nawawalan ng kapayapaan ng
loob ang isang tao at bumababa din ang pagtingin sa sarili.
Istruktural
ang istruktural na paglabag ay makikita
kung ang tao ay walang kabuhayan, mababa ang kanyang kalagayan sa lipunan at
wala siyang kapangyarihang magdesisyon para sa sarili, sa pamilya, sa
pamayanan, sa bansa at sa daigdig.
Panitikang
Hinggil sa mga Isyung pang Manggagawa, Mangsasaka, at Pambansa
Manggagawa
-
Sila
ang nagbibigay ng mga ideya upang maging malikhain ang isang produkto at gawing
kapakipakinabang ang mga ito sa buhay ng tao.
.Naglilinang ng mga hilaw na materyales
o yamang likas.
.Nagpapaandar at gumagamit ng mga
makinarya at maka bagong teknolohiya.
.Makalikha ng mga produktong kailangan
ng bansa.
Dalawang
Klasipikasyon ng Manggagawa
1. Manggagawang Pisikal
2. Manggawang Mental
Manggawang
Pisikal (Blue Collar Job) - ay
inuuri bilang unskilled, semi-skilled, at skilled. Ito ang tinatawag na blue
collar job na tumutukoy sa Gawain ng mga manggagawang mas higit na ginagamit
ang kanilang lakas pisikal at inerhiya sa paglikha ng produkto at serbisyo.
(Ang mga welders, drivers, plumbers,
janitors at iba pa ay ilan sa halimbawa ng mga manggawa ng blue collar job.)
Manggagawang
Mental (White Collar Job) –
ang gawain ng manggagawa na mas ginagamit ang mental na kapasidad at kaisipan
ay nabibilang sa white collar job.
(Ang superbisor, manedyer, doctor,
nars, guro at iba pang propesyonal ay kabilang sa white collar job.)
Karl
Marx “Ama ng komunismo” (Mayo 5, 1818-
Marso 14, 1883)- “Ang mga manggagawa ang mga tunay na PRODYUSER ng bansa”
Kahalagahan
ng Manggagawa
-
Ang
bawat bansa ay nangangailangan ng mga manggagawang magbibigay serbisyo upang magawa
ang mga bagay na kailangan ng tao.
Isyung
Pangmanggagawa
Ang mga manggagawang Pilipino ay humaharap sa iba’t
ibang anyo ng suliranin at hamon sa paggawa tulad
ng:
A. Mababang pasahod
B. Kawalan ng
seguridad sa pinapasukang kompanya
C. ‘Job-mismatch’ bunga ng mga ‘job-skills mismatch’
D. Iba’t ibang anyo ng kontraktuwalisasyon sa
paggawa
E. Mura at flexible labor
F. Mabilis na pagdating at paglabas ng mga puhunan
ng mga dayuhang namumuhunan
G. Ang patuloy na pagdami ng mga lokal na produkto
na iniluluwas sa ibang bansa at ang pagdagsa ng mga dayuhang produkto sa
pamilihang lokal.
Globalisyasyon
Malaking hamon sa bansa ang mga makabagong
pagbabago sa iba’t-ibang larangan dulot ng globalisyasyon. Mas naging bukas ang
mga bansa sa iba’t-ibang oportunidad na tuklasin ang potensiyal na
pakikipagsabayan sa pandaigdigang kompetisyon.
Dahil sa paglaganap ng globalisasyon naaapektuhan
nito maging ang workplace na kung saan nagbunga
ito ng pagtatakda ng mga pandaigdigang samahan tulad ng Word Trade Organization
(WTO) ng mga kasanayan o kakayahan sa paggawa na globally standard para
sa mga manggagawa.
Ilan sa
maraming naidulot ng globalisasyon sa paggawa ay ang mga sumusunod:
A. Una, demand ng bansa para sa iba’t ibang
kakayahan o kasanayan sa paggawa na globally standard.
B. Pangalawa, mabibigyan ng pagkakataon ang mga
lokal na produkto na makilala sa pandaigidigan pamilihan.
C. Pangatlo, binago ng globalisasyon ang workplace
at mga salik ng produksiyon tulad ng pagpasok ng iba’t ibang gadget,
computer/IT programs, complex machines at iba pang makabagong kagamitan sa
paggawa.
D. Pang-apat, dahil sa mura at mababa ang labor o
pasahod sa mga manggagawa kaya’t madali lang sa mga namumuhunan na magpresyo ng
mura o mababa laban sa mga dayuhang produkto o mahal na serbisyo at pareho ang
kalidad sa mga produktong lokal.
Bansang
Agrikultural
Ang
Pilipinas ay isang bansang agricultural dahil malaking bahagi nito ang
ginagamit sa mga gawaing pang agrikultura. Malaking bilang ng mga mamamayan ang
nasa sector na ito ng ekonomiya.
Malaking
bahagi ng ekonomiya ay nakadepende sa sector ng agrikultura. Ito ang
nagtataguyod sa malaking bahagdan ng ekonomiya dahil ang lahat ng sector ay
umaasa sa agrikultura upang matugunan ang pangangailangan sa pagkain at mga
hilaw na sangkap na kailangan sa produksyon.
Magsasaka
Ang
magsasaka o magbubukid ay isang taong nagtatanim at nagpapatubo ng mga pananim
at nag-aalaga ng mga hayop at nabubuhay na mga organismong gagamitin bilang
pagkain at bilang hilaw na mga materyales. Isa itong karaniwang hanap-buhay
para sa mga tao magbuhat na magsimula o magkaroon ng kabihasan.
Sagana sa
yaman ang lupa ng Pilipinas. Ang sektor ng pagsasaka, pati na ang pamamalakaya,
ang sumusustena sa pagkain ng malaking populasyon ng bansa. Mabubungkal ang
katotohanang kung sino pa ang nagtatanim ng ating makakain ay sila pa ang
kadalasang nakabaon sa kahirapan.
Isyung Pangmagsasaka
Sa harap
ng mga hamon na ito, ang mga magsasaka ay nahaharap din sa mga problema.
1. Problema sa panahon- pag-ulan
ng sobra, malulunod sa baha ang pananim at kapag kulang, tuyot naman ang
pananim. Kailangang maging wais ang mga magsasaka—kailangang matibay ang
kanilang pananim sa hamon panahon at akma sa klima.
2. Problema sa sariling pananim- sa
uulutin, kailangang wais ang magsasaka. Pest-resistant dapat ang kanyang
pananim. Kung gagamit naman ang magsasaka ng pesticide, problema naman ito sa
kanyang kalusugan, Cancer minsan ang katapat nito, hindi lamang sa kanya kundi
sa iba pa.
3. Problema sa kapital- nababaon ang mga magsasaka sa pagkakautang at
hindi na tuluyang nakakaahon. Problema rin ng mga mangsasaka ang gastos sa
punla, pesticide, lupa at iba pa na kinakailangan upang maitaas ang kanyang
kita.
4. Kakulangan sa makabagong kagamitan at
teknolohiya- sa panahon ngayon “high
tech” na lahat ng bagay dahil na rin sa tulong ng siyensya, kaya’y dapat ang
ating mga manggagawa sa agrikultura ay makipagsabayan na rin sa pagbabagong
nararanasan ng buong mundo. Gamit ang makabgong kagamitan at teknolohiya
mabilis na magagawa at makakapag produce ng produkto ang ating agrikultura at
mapapabilis din ang serbisyong ibabahagi ng manggagawa.
5. Kakulangan sa pasilidad at istruktura-
kakulangan sa pasilidad at istruktura na tutulong sa agrikultura upang
mapabilis ang pag-unlad nito. Halimbawa, maraming lugar ang kulang ang suplay
ng patubig lalo na sa panahon ng tagtuyot dahil dito kinakailangan ng mahusay
na sistema ng irigasyon o patubig. Kailangan din ng mga daanan na magpapabilis
ng daloy ng mga kalakal at produkto mula sa bukid patungo sa pamilihan. Ito rin
ay mahalaga upang mababa ang gastos ng mga magsasaka sa pagpapadala ng kanilang
mga produkto sa pamilihan. Ang mga pasilidad para sa pagpapatuyo at
pagpoproseso ng butil at maayos na imbakan ng mga produkto ay mahalaga rin.
6. Presyong Agrikultura- masyadong
mababa para sa pagod at serbisyong ginagawa ng magsasaka. Dapat ay magtakda ng
sapat at tamang presyo sa mga produktong agrikultura upang mas ganahang gumalaw
ang ating mga manggagawa sa agrikultura at mas Malaki ang kitang matatanggap na
makakatulong din para mas mapaunlad pa ang ating ekonomiya.
7.Pagkaubos ng likas na yaman- mabilis
na nauubos ito dahil sa mga pangangailangan ng mga hilaw na materyales sa
paggawa. Isa na rito ang mga troso at mineral, dahil dito kumokonti ang suplay
ng mga hilaw na sangkap na ginagamit ng mga industriya. Nagiging sanhi ito ng
pagbaha na sumisira sa libu-libong ektaryang pananim taon-taon. Naapektuhan din
ang pagkaubos ng mga watershed ang suplay ng tubig na ginagamit sa irigasyon ng
mga sakahan. Ang pagkaubos ng kagubatan ay nagdudulot rin ng erosion ng lupa.
Dahil sa kawalan ng mga puno, natatangay ng agos ng tubig ang lupa sa ibabaw
kasama ang sustansya nito. Hindi nagiging produktibo ang mga pananim na
itinanim dito.
8. Problema sa Lupain- Ang hindi
pantay-pantay na pagmamay-ari ng lupang pansakahan. Nananatiling suliranin ng
ating bansa at ng mga magsasaka ang sistema ng pagmamay-ari ng mga lupain. Malaking
bahagdan ng mga lupain ay nasa kamay parin ng mga panginoong may lupa. Bagamat
may repormang pansakahang pinaiiral ang pamahalaan, nananatiling maliit ang
porsyento ng mga magsasaka na nagmamay-ari ng lupa, dahil dito hindi
nahihikayat ang mga magsasaka napag-ibayuhin ang pagsasaka upang tumaas ang
produksyon.
Pambansa
-
Ang
pambansa ay natatanging kinakatawan ng pambansang pagkilanlan ng isang lahi o
bansa.
Isyung
Pambansa
1.
K+12
-Kahit na pormal nang sinimulan ang K+12, marami pa ring mga mamamayan- mapa
magulang, guro, o estyudante man ang diskumpyado samu’t saring reaksyon ang
maririnig mula sa mga social-networking sites, telebisyon, radio, at pahayagan
simula nang una itong ipinahayag sa publiko.
2.
Ipinagbabawal na gamot
-May kinalaman sa suliranin sa pamilya.
-Kung minsan ay impluwensiya rin ng
barkada.
-Nakakasagabal sa kaunlaran ng bansa.
-Maaaring maging dahilan ng mga
karumal-dumal na krimen.
-Noong 2006, ayon sa State Department
ng US, ang Pilipinas ay paraiso ng mga nagpupuslit ng droga.
3.
Kahirapan
-Noong 2003, 24.7% o 1 sa 4 na
pamilyang Pilipino ang mahirap.
-Kaakibat nito ang suliranin ng
maraming Pilipino ang walang hanapbuhay.
-Noong 2003 pa rin, 5 milyon ang child
laborers at 1.5 milyon ang mga batang-lansangan. Tinataya itong tataas ng 6,395
kada taon.
4.
Polusyon
-Zero Dissolved Oxygen sa mga ilog.
-Emotional Stress dahil sa malalakas na
ingay.
-Pagasira ng ozone layer.
5.
Kalusugan
-Batay sa Philippine Statistical
yearbook noong 2003, ang ratio ay:
>1 ospital: 113,040 tao
>1 doktor: 24,417 tao
>1 nars: 22,309 tao
>1 dentista: 578,124 tao
>1 midwife: 722, 654
6.
Seguridad at Katahimikan
-Mga teroristang grupo tulad ng
CPP-NPa, Abu Sayyaf, MNLF, MILF at BIFF.
-Mga kidnap-for-ransom gangs
-Maliliit na krimen kagaya ng
snatching. Theft at robbery.
-Mga karumal-dumal na krimen kagaya ng
rape, murder, physical injuries.
-Ayon sa programang Reporter’s
Notebook, may 1 krimen ang nagaganap sa bawat 7 minuto. Katumbas ito ng 200
krimen araw-araw.
-Ang ratio ng pulis sa mga tao ay
100,000: 80 milyon 0 1 pulis sa bawat 800 na tao.
7.
Pagkakautang ng Bansa
-Sa kasalukuyan naman ay umaabot sa
1.75 trilyon pesos ang kabuuang utang panlabas ng bansa.
-2.18 trilyon pesos naman ang
domestikong utang.
-Sa kabuuan aabot sa 3.6 trilyon pesos
ang utang ng Pilipinas.
8.
Katiwalian at Pandaraya sa Pamahalaan
-Panunuhol o bribary
-Pangingikil o extortion
-Paglustay o embezzlement
-Pagtanggap ng kickback
“Manggagawa”
(Jose Corazon de
Jesus)
Bawat palo ng
martilyo sa bakal mong pinapanday
Alipatong nagtilamsik, alitaptap sa karimlan;
Mga apoy ng pawis mong sa Bakal ay kumikinang
Tandang ikaw ang may gawa nitong buong Santinakpan.
Alipatong nagtilamsik, alitaptap sa karimlan;
Mga apoy ng pawis mong sa Bakal ay kumikinang
Tandang ikaw ang may gawa nitong buong Santinakpan.
Nang tipakin mo ang
bato ay natayo ang katedral
Nang pukpukin mo ang tanso ay umugong ang batingaw,
Nang lutuin mo ang pilak ang salapi ay lumitaw,
Si puhunan ay gawa mo, kaya ngayon’y nagyayabang.
Nang pukpukin mo ang tanso ay umugong ang batingaw,
Nang lutuin mo ang pilak ang salapi ay lumitaw,
Si puhunan ay gawa mo, kaya ngayon’y nagyayabang.
Kung may ilaw na kumisap ay ilaw ng
iyong tadyang,
kung may gusaling naangat, tandang ikaw ang pumasan
Mula sa duyan ng bata ay kamao mo ang gumalaw
Hanggang hukay ay gawa mo ang krus na nakalagay.
kung may gusaling naangat, tandang ikaw ang pumasan
Mula sa duyan ng bata ay kamao mo ang gumalaw
Hanggang hukay ay gawa mo ang krus na nakalagay.
Kaya ikaw ay marapat dakilain at
itanghal
Pagkat ikaw ang yumari nitong buong kabihasnan…..
Bawat patak ng pawis mo’y yumayari ka ng dangal,
Dinadala mo ang lahi sa luklukan ng tagumpay.
Pagkat ikaw ang yumari nitong buong kabihasnan…..
Bawat patak ng pawis mo’y yumayari ka ng dangal,
Dinadala mo ang lahi sa luklukan ng tagumpay.
Mabuhay ka nang buhay na walang
wakas, walang hanggan,
at hihinto ang pag-ikot nitong mundo pag namatay.
at hihinto ang pag-ikot nitong mundo pag namatay.
”Ang Magsasaka”
(Julian
Cruz Balmaceda)
Sa
maghapong singkad ikaw’y nasa-linang
Sulong
mo’y ararong batak ng kalabaw.
Di mo
pinapansin ang lamig at ginaw,
Ang basal
ng lupa’y mabungkal mo lamang.
Iyong
isinabog ang binhi sa lupa
Na
ikalulunas ng iyong dalita;
Tag-ani’y
dumating sa dili-kawasa
Lahat ng
hirap mo’y nabihis ng tuwa.
Anupa’t ang
bawat butil
Ng bigas
na naging kanin
Sa isip at
diwa nami’y
May aral
na itinanim.
Iya’y
tunay na larawan
Ng lahat
mong kapaguran
Bawat
butil na masayang
Ay pintig
ng iyong buhay.
Kaya nga’t
sa aming puso’t dilidili,
Nakintal
ang isang ginintuang sabi;
Sa lahat
at bawat bayaning lalaki
Ikaw,
magsasaka, ang lalong bayani.